Najstarsza kreskówka świata

Wszyscy znają filmy o wrzaskliwym panu Linei i jego Nemezis - ręce z białym ołówkiem.

Nie miałem jednak pojęcia, że na podobnym koncepcie oparty został znacznie starszy film. Ściśle biorąc - najstarszy film rysunkowy, jaki kiedykolwiek powstał.

"Fantasmagoria" Emila Cohla pochodzi z 1908 roku i jest genialna.

Maks, Moryc i wesoły piekarz (czyli makabra)

Żródło: The Magic Lantern Society

Na początku zeszłego stulecia latarnia magiczna przegrała z kinem, ale nadal była popularną zabawką dziecięcą. Jeszcze w 1925 roku firma Liesegang z Düsseldorfu produkowała dziesiątki rodzajów kolorowych przezroczy. Wśród nich - zestaw z historią Maksa i Moryca.

Kiedy w 1985 roku ukazał się polski przekład "Maksa i Moryca", ta klasyczna książeczka zdobyła u nas pewną popularność. Niektórzy uważali ją za klucz do historii XX wieku.

Dzieło Wilhelma Buscha, pisarza i rysownika zmarłego w 1908 roku, zaczyna się w ten sposób:

Często słyszy się lub czyta
o figlarzach lub psotnikach,
takich jak te dwa bachory,
które zwą się Maks i Moryc.



Bohaterowie kolejno: wieszają kury niejakiej wdowy Bolte, kradną upieczony drób, podpiłowują kładkę, po której przechodzi krawiec Byk, nasypują prochu do fajki nauczyciela Lampela itd. itp.







Po tej serii okrucieństw, spotyka ich zasłużona kara. Wpadają do kadzi z ciastem i zostają upieczeni:

Piekarz ujrzał ich wesoły,
myśląc: "Co to za smakołyk?!"
Raz-dwa zabrał się do pracy.
Będą chlebek mieć rodacy!

Ognia nie ma co rozniecać.
Leci ciasto w czeluść pieca!





O dziwo, chłopcy wychodzą z tego z życiem ("żyją dwaj nicponie!"), ale wkrótce trafiają w ręce młynarza, który mieli ich na mąkę.

"- Daj no worek!" Chłop się śmieje,
a nicponie lecą w lejek,
Tu ich widzisz innych całkiem,
rozdrobnionych na kawałki"

Zakończenie historii, którą karmiono kilka generacji niemieckich dzieci, brzmi tak:

Wszyscy w ciszy żyć już mogą
Zło przepadło, dzięki Bogu!







_____
Wszystkie cytaty z przekładu Lecha Konopińskiego, Poznań 1985
Źródło ilustracji: The Magic Lantern Society

Jak na szpilkach

Coś niesamowitego: animacja szpilkowa (właściwie: pinscreen animation).

Tysiące ruchomych szpilek przechodzą przez perforowany ekran. Im mocniej szpilki się wysuwają, tym dłuższe rzucają cienie. W ten sposób animator może tworzyć ruchome obrazy we wszystkich odcieniach szarości.

Specjalistą od tej przedziwnej techniki był rosyjski emigrant Alexandre Alexeïeff i jego kanadyjska żona Claire Parker. Wspólnie wyprodukowali sześć szpilkowych filmów.

"Nos" - według Gogola - powstał w 1963 roku.

Czarne i białe

Блэк энд Уайт ("Blek end łajt") - radziecki film rysunkowy z 1932 roku, na motywach wiersza Włodzimierza Majakowskiego. Jedna z wczesnych prac Iwana Iwanowa-Wano, klasyka radzieckiej animacji.

W wierszu Majakowskiego, napisanym w 1925 roku w Hawanie, czarny pucybut ściąga na siebie nieszczęście pytając białego fabrykanta:

I beg your pardon, mister Bregg!
Dlaczego to cukier
________biały-biały,
ma robić
________także czarny Negr?
(...)

Zakończenie brzmi tak:

O białe
_____gacie
________Murzyn ręką mokrą
otarł
_____z nosa kapiącą krew.
Murzyn
____ nos miał spuchnięty jak bania,
podniósł swą szczotkę,
________policzek roztarł.
Skąd wiedzieć mógł,
________że takie pytania
Trza adresować:
________Komintern,
_____________Moskwa!

(przekład: Franciszek Parecki)


W filmie jako ścieżkę dźwiękową wykorzystano negro spiritual "Sometimes I Feel like a Motherless Child" z repertuaru Paula Robesona.
_____
We wrześniowe soboty Małe Kino Lab w Zamku Ujazdowskim pokazuje filmy Iwanowa-Wano. W programie: "Dwanaście miesięcy", "Konik Garbusek", "Pinokio" i Królowa śniegu. Więcej (> tutaj).

A jutro znów do roboty

W latach czterdziestych Shamus Culhane był zatrudniony jako animator w studiu Waltera Lantza. Pracował przy kreskówkach o Dzięciołku Woodym (Woody Woodpecker).

Dopiero w 1995 roku - oglądając "Dzięciołka" poklatkowo - profesor Tom Klein zauważył, że pomiędzy kadrami animacji Shamus Culhane poukrywał swoje obrazy, utrzymane w duchu ekspresjonizmu abstrakcyjego.

Eksperyment czy wyraz frustracji człowieka w niewoli rysunkowych zwierzątek?

Jedno jest pewne: jutro poniedziałek!
_____
Zwróćcie uwagę, co się dzieje około 4 min. 40 s.



_____
Źródło: The New York Times